Beschrijving van een dag

6.15: De wekker gaat, ik rol mezelf onder de klamboe uit en zet het raam open. Aunti hoor ik al bezig met waarschijnlijk al de voorbereidingen voor de lunch. Het ontbijt zet ze klaar zodra ik mijn deur open doe. Ik loop naar de wc, ah gelukkig er is water dus kan gewoon mijn handen wassen en doortrekken. Ik drink thee, eet een broodje met jam en een bakje yoghurt.

7.00: Ik zeg Aunti gedag en ga op weg naar school. Het eerste wat ik doe is zwaaien naar Mzee die altijd terug zwaait. Dan loop ik langs Yvette en zeg: "Mwaramutse, amakuru?" (=goedemorgen, hoe gaat het?). Ik loop de heuvel af en de waterdragers lopen de heuvel op. De poort van school zit nog op slot dus ik neem de andere ingang waar de security man zit en dan begint het handen schudden en good-morning zeggen tegen de andere leraren. Dit zijn er heel wat. Ik loop naar de lerarenkamer voor krijtjes, gelukkig er zijn er een paar, bordenwissers daarentegen zijn er niet (hierover later meer).

7.15: Officieel start de les nu, maar de leerlingen zijn nog onderweg naar hun lokaal dus ik praat ook nog even met de leraar Frans (ook genaamd Mzee wat "old man" betekent).

7.25: Ik ben ik het lokaal van Senior 4 MEG (Mathematics, Economy, Geography) en ontmoet een aantal nog wat slaperige leerlingen. Het bord is helemaal volgeschreven maar als ik binnenkom begint een van de leerlingen dat schoon te vegen. Zoals ik al zei zijn er geen bordenwissers dus het schoonvegen gebeurt als je geluk hebt met een soort droge spons, anders met wc-papier of gewoon papier.

7.30: Oké laten we dan nu maar eens met de les beginnen. Logica is het onderwerp. Niemand heeft er nog van gehoord dus dat is een leuk begin, ik mag een hele introductie geven. Eerst zijn ze nog wat timide, maar gaandeweg komen er wel vragen. Ik stel ook vragen terug en dat maakt de les best wel interactief. Ik laat ze zelf aan opgaven werken en loop langs om te zien hoe het gaat.

8.55: De bel gaat. Ik geef ze opgaven op die ze kunnen oefenen (hierbij verwijs ik naar een boek in de bieb waarvan later blijkt dat ze dit niet hebben begrepen, doet niemand dat hier?). Ik heb nu geen les dus loop terug naar de lerarenkamer, onderweg kom ik langs Senior 3 waar Geoffrey wiskunde geeft. Ik ben benieuwd hoe hij dat doet dus vraag of ik erbij mag zitten. Natuurlijk is de reactie! Ik prop mezelf in een bankje bij Elly en Junior. Eerst uitleg van theorie ("quadratic equations" roepen ze in koor), examples op het bord en dan gaan ze zelf aan de slag. Ik loop rond en help waar nodig. Geoffrey is een docent met humor, de sfeer in de klas is goed.

10.35: Break-time, dit betekent zoete thee met melk en een snack in de lerarenkamer. Een drukte van jewelste altijd en soms is het ook best prima om je mok thee mee naar buiten te nemen en met Rose (Keniaanse lerares Literature) op het bankje voor de bibliotheek te zitten. Even kletsen over hoe het gaat.

11.00: Einde van break-time en de lerares History vraagt of ik haar les kan overnemen en dat zij die van mij morgen doet. Prima, geen probleem, ik was gelukkig al voorbereid. Dus ik ga op weg naar Senior 1. "Teacher, we have History!" (dit gaat bijna in koor). Dit is nog steeds een groep maar omdat er wel al meer eerstejaars bij zijn gekomen is het lokaal aardig vol. Sowieso is het voor deze leeftijd moeilijk om lang te concentreren, zeker als je bedenkt dat je met 3 anderen in een schoolbankje zit, het lokaal donker is en je pen/boek/liniaal de hele tijd door anderen wordt afgepakt.

12.40: Einde van de les, lunchtijd! Ik ben nog niet klaar met nakijken van de opgaven bij alle leerlingen, dus ik kom vanavond tijdens prep-time terug! Nu eerst even naar huis en in alle rust eten bij Aunti. Het is vis met rijst en rode saus deze middag. Oja, rond dit tijdstip rijdt ook de schoolbus met kinderen van de nabijgelegen primary school langs. Als ze mij zien begint de hele bus met kinderen te schreeuwen "muzungo, muzungo, muzungo" en alle handjes steken uit het raam en zijn aan het zwaaien. Ik zwaai terug naar de lachende kinderen!

14.00: De lessen op school beginnen weer maar het regent zo hard dat ik er niet doorheen kan. Zelf hoef ik geen les te geven dus dat scheelt. Ik bereid het tentamen voor Senior 1 dus voor in huis zittend op mijn bed.

15.00: Het is droog. Ik probeer Sharifa te bereiken, zij is een student van de KDA en heeft eindexamen gedaan afgelopen jaar. Ze heeft meegedaan aan een project van de school in Wageningen die ook haar schoolgeld heeft gesponsord. Nu is ze nog aan het wachten op de resultaten van het eindexamen (dit duurt ruim 4 maanden) waarna ze wil gaan studeren. Ik wil haar helpen met de application voor een scholarship. Hiervoor is het handig als we afspreken, maar haar oma is ziek en daar moet ze bij zijn. Uiteindelijk krijg ik haar te pakken en spreken we af bij Remera, een busstation waar ik de weg naartoe weet.

16.15: Ik ben te vroeg dus loop wat rond. Het is een drukte met moto's, busjes, bussen, mannen in pakken, vrouwen in gekleurde rokken en ze hebben allemaal van die mooie ingevlochten haren!

16.30: Nog geen Sharifa en ik word ondertussen door iedereen aangestaard. Er komt een jongen vertellen dat hij een school heeft en of ik die kom bezoeken. Er loopt een huilend klein kind langs dat niet wil lopen, maar als hij mij zit gelijk stil wordt en me een handje komt geven. De moeder moet heel hard lachen, en ik ook!

16.45: Sharifa belt dat ze er bijna is. Ik leg uit waar ik ben. Zij moet mij maar herkennen, ik ben hier de enige muzungo dus dat zal niet moeilijk zijn.

17.00: Ze heeft me gevonden en we zoeken een spot om even rustig te praten. Ik vertel haar over de mogelijkheid voor een scholarship en hoe de aanmelding werkt. Dat gaat hier via sms. De eerste vraag, die ze niet gelijk stelt maar wat ik kan zien, is hoe ga ik deze smsjes betalen? Ik vertel haar dat ze zich hier niet druk over hoeft te maken. Dit is een hele opluchting, ze gaat deze kans grijpen en we praten verder over wat ze wil doen, over school, vroeger, familie, vrienden en hoe dat bij mij is. Ik vertel waarom ik hier ben en wat ik ervaar. Ze is een pittige dame die heel slim is en zeker van wat ze wil en kan bereiken. Het grote probleem is geld. Ik hoop heel erg dat ze de kans krijgt en grijpt en dat ze uitgekozen wordt voor dit scholarschip.

18.15: Het is al donker, we nemen afscheid. Sharifa moet terug naar haar oma. Ik geef haar hopelijk genoeg geld voor airtime voor de application.

18.25: Terug op het busstation sluit ik achteraan in de rij voor de bus naar Kanombe (district van Kigali waar ik woon). Je kunt het misschien niet voorstellen maar er is een hele nette lange rij gevormd. De jongen die dit in de gaten houdt blijkt dezelfde te zijn als diegene die in Wageningen klimaatbeheersing wilde studeren maar wiens application is afgewezen. Hij vraagt of ik niet vooraan wil staan, "I can just escort you because you are a visitor", ik bedank hem vriendelijk en leg uit dat ik een lange tijd blijf en best kan wachten in de rij.

19.00: Thuis en Anna heeft het eten al klaar. Groenten met pasta.

19.30: Ik ben op weg naar school. Vanochtend ontdekte ik dat er nieuwe eerstejaars bij zijn gekomen en die hebben dus de eerste lessen gemist. Van 19 tot 21 uur is het elke avond prep-time. Dit betekent dat de studenten huiswerk maken, stof herhalen en soms uitleg krijgen van een supervisor/docent/mede-student.

19.35: De klas is bijna helemaal in slaap. Alle kinderen liggen op tafeltjes en schrikken op als ik binnen kom. Voor deze jonge kinderen zijn de dagen lang. Ze staan om 5.00 uur op en gaan pas om 21.00 richting de dorms. De nieuwe kinderen neem ik apart en leg ik uit wat we al hebben besproken. Dan ga ik nog even langs de andere kinderen en vraag hoe het gaat. Bij een groepje meisjes komt er een vraag over wiskunde. Ik ga naast ze zitten en geef uitleg. Dan blijven de vragen komen, ik merk dat dit niet is omdat ze het niet weten maar omdat ze gewoon even aandacht willen. Dit geldt overigens niet alleen voor de meisjes, ook de jongens kruipen af en toe bijna op schoot en komen erbij staan omdat het gezellig is.

21.00: Einde van prep-time. "Good night teacher Femke!"

21.10: Ik praat nog even na met twee supervisors en ze leren me 'I am tired' in Kinyarwanda: ndarushe. Sam, een van de security guys, brengt me naar huis via de binnendoor route langs het nieuwe schoolgebouw. Mzee zwaait, ditmaal met zaklamp in zijn hand.

21.30: Thuis zijn Jannette en Tette op bezoek bij Anna, ik vertel ze "ndarushe" en ze moeten lachen om mijn uitspraak. Ook de engels docente Ann die ook in het huis slaapt komt thuis en we praten over de dag, de leerlingen op school, de gebruiken in Rwanda en een meisje op school die door Ann wordt begeleid. Ann vraagt aan mij of ik weet wat dyslexie is en of je daar wat tegen kunt doen. Ik probeer haar zo goed mogelijk uit te leggen wat het is. Morgen als ze met dit meisje afspreekt zal ik er ook even bij zitten om te kijken of ik misschien kan helpen.

22.30: Eindelijk in bed, wat een dag, mooi!

Bovenstaande is een beschrijving van een dag vorige week. Het bevat zoveel als ik kan herinneren, maar beschrijft niet die conversatie die ik, op een andere dag, met een leerling had over vliegtuigen, "Moet je dan de hele tijd een gasmasker op?". Of een groepje meisjes uit Senior 5 die van de ene verbazing in de andere vallen als ik zeg dat ik leraar wiskunde ben, 26 jaar (en niet 22), niet getrouwd, niet verloofd, geen kinderen, niet heel goed ben in art, het in Nederland waarschijnlijk vriest en mijn favoriete sport schaatsen is. Andersom vertellen ze mij over dreadlocks, favoriete muziek, sport, namen, beugels, gebruiken etc. Ook kan ik niet beter uitleggen hoe leuk het was om met Sharifa af te spreken en haar verhaal te horen. Of hoe je ziet dat de leerlingen op school gewend raken aan mijn verschijning en doorkrijgen dat ik een leraar ben maar wel een ander soort dan ze gewend zijn. Eentje waaraan ze alles mogen vragen en die ook antwoord geeft. Het bevat ook niet de grapjes en gezelligheid die de leraren met elkaar hebben, of de verbaasde blije gezichten als ik in Kinyarwanda vertel dat ik naar huis ga (=ndagye murugo). Of mijn avontuur naar de markt met Aunti Anna.. Zo kan ik nog wel even doorgaan maar dat bewaar ik voor een volgend verhaal.

Lesgeven is begonnen

Muraho! (= Hallo in Kinyarwanda)

Ik ben al meer gewend en leer steeds meer woorden in Kinyarwanda. Op deze manier kan ik de mensen op weg naar school groeten en vragen hoe het gaat. Ze zijn inmiddels gewend aan de muzungo (= blanke) die in gebrekkig Kinyarwanda airtime (beltegoed voor je mobiel) komt kopen. Ook is het handig als je met de bus gaat en wilt weten waar de bus heen gaat.

Afgelopen week ben ik begonnen met lesgeven aan Senior 1 (eerste klas). Iedereen behalve de eerstejaars hadden namelijk examens en daardoor zaten zij dus alleen in hun klas zonder iets te doen te hebben. Deze kinderen komen overal vandaan en zijn tussen 10 en 15 jaar oud. Sommigen kunnen bijna geen engels omdat ze naar een franse primary school zijn geweest, anderen kunnen juist al heel goed engels. Omdat de resultaten van de examens van voor de vakantie nog niet bekend zijn, zijn er nog weinig eerstejaars op school. Het zijn er op dit moment bijna 40 en waarschijnlijk komen er volgende week nog 40 bij, zij worden dan verdeeld over 2 klassen. De eerste lessen ben ik met ze gaan praten over alledaagse dingen, heb ik Nederland op het bord getekend en hun vragen beantwoord (trouwen, kinderen en ouders zijn de onderwerpen). Dit leverde leuke gesprekken op. Elk kind kreeg van mij een papiertje waarop ze hun naam, hobby, droom, leeftijd, geslacht, lievelingseten, favoriete land, favoriete land waar ze naartoe willen en vraag voor mij moesten opschrijven. Bij elk kind ben ik de vragen gaan beantwoorden. De papieren heb ik meegenomen en aan de engels docente laten zien. Voor haar gaf dit nuttige informatie wat betreft het niveau van de kinderen. Ik ben ook begonnen met lesgeven in wiskunde, en wel met Sets (verzamelingenleer). Een abstract onderwerp dat ik zo voorstelbaar mogelijk probeer uit te leggen met voorbeelden die ik bedenk bij het nogal theoretische boek dat ik heb. De leerlingen zitten soms met zijn 4en in een schoolbank en komen vaak om een pen vragen. Ik heb dus tegenwoordig een leger aan pennen in mijn tas. Vaak geven ze hem aan het eind van de les weer terug wat ik nogal bijzonder vind. Ik was benieuwd naar het niveau qua rekenen dus heb aan het eind ook een hele rij sommen opgegeven: optellen, aftrekken, delen, vermenigvuldigen, breuken. Opeens was iedereen super geconcentreerd aan het werk en hoorde ik op een gegeven moment \"teacher, finish\"! Ik ging er met mijn rode pen heen en controleerde de sommen. Dit vonden ze helemaal leuk, vooral toen ik \"very good!\" opschreef. Op deze manier kreeg ik ook inzicht in wie de minder goede leerlingen zijn. Volgende week begint het gewone rooster en krijgen ze ook andere vakken dus kan ik niet meer zoveel tijd met ze doorbrengen. Voor mij beginnen dan ook de lessen in Senior 4 met Logica en waarschijnlijk Senior 6 met Complexe getallen. Beide zijn onderwerpen die ik zelf pas op de universiteit heb gehad en hier is het dus al stof op de middelbare school.

Naast lesgeven heb ik in de interview-commissie voor een nieuwe leraar Entrepeneurship gezeten. Twee mannen kwamen solliciteren voor 1 plek. Ze moesten een les geven en vragen beantwoorden. De commissie, bestaande uit leraren, was vrij kritisch, vooral wat betreft inhoud van de les. Ik stelde dus maar eens de vraag: waarom ben je een goede leraar? Iemand anders kwam met de vraag: wat is je zwakke punt? Beide vragen werden met moeite beantwoord. Na de interviews werd iedereen zijn mening gevraagd en moest je een cijfer geven. Hiervan rekende ze het gemiddelde uit en diegene met het hoogste cijfer kreeg de baan.

De manier waarop er met de kinderen omgegaan wordt kan ik soms moeilijk begrijpen. Kinderen die lage cijfers halen voor hun tentamens worden ten overstaande van alle leraren ondervraagd (meisjes beginnen te huilen) en teruggeplaatst naar een lagere klas. Ook een meisje dat oogschaduw draagt wordt ten overstaande van andere leerlingen gedwongen te knielen en om vergeving te vragen. Op deze momenten is het lastig mezelf een houding te geven.

Op school, in de buurt, in de bus, in town ontmoet ik veel interessante en leuke mensen, hier volgen een paar:

Jesh, hij zat op de King David Academy. Nu geeft hij debat-trainingen, onder andere op basisscholen en in de national library.

De buurman die in Nederland gestudeerd heeft.

Het meisje van de kiosk lacht steeds als ik weer airtime (= credit voor je mobiel) kom kopen en in mijn beste kinyarwanda vertel hoeveel ik wil hebben.

De vele \"dochters\" van Aunti Anna die komen logeren en kletsen. Zij leren me nieuwe woorden.

Claire en Selma die in Remera wonen en studeren aan de universiteit in Kigali.

De \'watchmen\' die altijd zwaait als ik van of naar huis ga.

De leraren op school die vragen waar ik was als ik eens niet vroeg op school ben.

Annette, de directrice die me als een van de leraren ziet.

De jongen in de bus die in Wageningen klimaatbeheersing wilde studeren maar wiens application is afgewezen. Toen ik uitstapte bij de eindhalte en te ver bleek te zijn heeft hij de chauffeur uitgelegd dat ik een halte te ver was en is hij met me mee teruggereisd.

Dank voor de reacties! Blijf ze vooral plaatsen, ik vind het leuk om te lezen!

De eerste indrukken

Ik ben nu een paar dagen in Rwanda en ben overladen met nieuwe indrukken, hierbij zal ik er een aantal delen.

De reis verliep goed en ik werd opgehaald op het vliegveld door Emmanuel en Tarzan. Met de auto reden we naar de plek waar ik verblijf tegenover de school. Het was donker maar een groot verschil hier is de temperatuur uiteraard en de vele heuvels, en oja het ligt hoog (1500m).

Aunti Anna zorgt voor me, en is zeer blij dat ik de komende 4 maanden haar dochter ben. Ik woon bij haar in huis. Soms is er geen stroom maar tot nu toe van korte duur. Soms is er geen water, dat was de afgelopen 2 dagen.

Op school werd ik warm ontvangen en ben ik overal mee gaan lopen en met zoveel mogelijk mensen gepraat. De kinderen zijn verlegen maar stellen inmiddels ook al de vraag of ik getrouwd ben aangezien ik een ring om de ringvinger van mijn linkerhand draag. Ook willen ze weten hoe het in Nederland op school gaat en hoe het er daar uit ziet.

Vanaf dag 1 heb ik me gemengd onder de leraren, zij spreken goed Engels en komen voornamelijk uit Uganda. Deze week waren de leerlingen bezig met herhalen van de stof van het afgelopen jaar waar ze komende week examens van hebben. Ook komen er constant nog nieuwe leerlingen binnen. Na volgende week begint dan de eerste term waarin ik waarschijnlijk ook mag lesgeven, in leerjaar 4 beginnen ze met Logic. Dat lijkt mij nou een goede strart!

Vandaag was het plan dat ik met de mini-bus naar Mumuji (= town) zou gaan om een internet-stickie te kopen zodat ik nu mijn ervaringen kan delen met jullie. Mumuji heb ik niet bereikt, maar wel een internet-stickie te leen en een paar vrienden erbij. Morgen zijn de examens op school, misschien dat ik ergens kan supervisen (of hoe zal dat gaan?), ik heb in ieder geval begrepen dat leerlingen van alle jaren door elkaar zitten zodat je niet af kunt kijken. Slim idee, al vraagt dat wel wat organisatie ik ben benieuwd. De wiskunde-examens zijn woensdag, die gaan \'we\' morgen ook maken geloof ik.

Volgende keer meer, en dan zal ik proberen ook wat foto\'s te plaatsen.

Groetjes!

Vertrek

Het is bijna zover, ik stap morgenochtend in het vliegtuig naar Kigali. Mijn tassen zijn gepakt, een koffer vol met materiaal: wiskundeboeken voor alle niveaus, papier, pennen, potloden, geodriehoeken, passer, krijtjes, mega-passer en 2 mega-geodriehoeken (deze zijn zo groot dat ze niet in mijn koffer passen, hopelijk werk mijn constructie met piepschuim en komen ze heel aan).

Mijn plan is om de komende maanden het wiskundeonderwijs op een middelbare school, de King David Academy, te ontwikkelen. Deze school is in 1999 opgericht om weeskinderen van de genocide op te vangen en naar school te laten gaan. Inmiddels zitten er zo'n duizend leerlingen op deze school. Op dit moment is het nog zomervakantie, vanaf maandag zullen de lessen waarschijnlijk weer beginnen.

De eerste weken zal ik vooral onderzoeken hoe het er op de school aan toe gaat. Hoe zijn de lessen georganiseerd, hoe wordt er lesgegeven, wat is het niveau, hoe leren de kinderen, wat is de rol van leraar en leerling, etc. Afhankelijk van wat ik hier ontdek en meemaak ga ik mijn plannen wat betreft het ontwikkelen van met name het wiskundeonderwijs verder bedenken en uitvoeren.

Binnenkort laat ik weer van mij horen!